Χορεομανία...

 "14 Ιουλίου 1518, Στρασβούργο, Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Στο στενό έξω από το ξύλινο σπίτι της, μια νεαρή γυναίκα, η Frau Troffea, αρχίζει να χορεύει μόνη της. Χωρίς τη συνοδεία μουσικής και παρά την αντίδραση του συζύγου της, η Frau Troffea συνεχίζει να χορεύει για ώρες χωρίς να σταματάει λεπτό. Τα πόδια της αρχίζουν να πρήζονται και να αιμορραγούν, αλλά η Frau Troffea δεν σταματά να χορεύει παρά μόνο όταν, εξαντλημένη πλέον, σωριάζεται στο έδαφος. 
 Το επόμενο πρωί θα ξυπνήσει και θα συνεχίζει να χορεύει γα ώρες με τον ίδιο ακατάληπτο τρόπο και ρυθμό και με τα πόδια της να συνεχίζουν να αιμορραγούν. Βρίσκεται σε μια κατάσταση χορευτικής έκστασης. Είναι η αρχή μιας -ακόμα- επιδημίας χορού στη μεσαιωνική Ευρώπη.

Η Frau Troffea θα συνεχίσει να χορεύει για έξι μέρες. Αν και αρχικά την παρατηρούν με έκπληξη, γείτονες και φίλοι της Frau Troffea θα αρχίσουν να χορεύουν μαζί της.
 Μέσα σε μια εβδομάδα περίπου 35 άνθρωποι χορεύουν για ώρες, χωρίς τη συνοδεία οποιασδήποτε μουσικής υπόκρουσης, εκστασιασμένοι, ιδρωμένοι, με τα χέρια τους να κουνιούνται χωρίς ν’ακολουθούν κάποιο συγκεκριμένο μοτίβο και τα πόδια τους να αιμορραγούν. Τα πρόσωπά τους μαρτυρούν πόνο και αγωνία. Δεν το διασκεδάζουν. Παρακαλούν για οίκτο, αλλά δεν μπορούν να σταματήσουν. Θα χορεύουν για ώρες μέχρι να πέφτουν χάμω εξαντλημένοι• μέχρι το επόμενο πρωί, όταν και θα ξαναρχίσουν να χορεύουν – για μέρες, εβδομάδες, μήνες. 

 Μέχρι και τα μέσα Σεπτεμβρίου εκείνης της χρονιάς, οπότε και αυτό το ‘φαινόμενο’ θα σταματήσει ξαφνικά -όπως είχε ξεκινήσει, πάνω από 400 άνθρωποι στο Στρασβούργο θα έχουν καταγραφεί να έχουν ‘μολυνθεί’ από αυτήν την επιδημία χορού. Πολλοί από αυτούς θα πεθάνουν χορεύοντας.
 

 Οι αρχές της πόλης δεν είναι σε θέση να εντοπίσουν την πηγή του κακού. Ανατρέχουν στους γιατρούς, οι οποίοι, πιστοί στη θεωρία του Ιπποκράτη περί των τεσσάρων χυμών του σώματος (χυμοπαθολογία), υποστηρίζουν ότι πρόκειται περί περιπτώσεων υπεραιμάτωσης του εγκεφάλου, που προκαλεί μια μορφή παράνοιας.
 Μόνη λύση για τους γιατρούς της εποχής είναι η αφαίμαξη - αλλά δεν αποδίδει. Οι αρχές αποφασίζουν να δράσουν … ομοιοπαθητικά. Επιστρατεύουν μουσικούς με βιολιά, αυλούς, κρουστά κι άλλα μουσικά όργανα, στήνουν σκηνές με μικρές ορχήστρες σε όλες τις υπαίθριες αγορές της πόλης, ενώ προσκαλούν ακόμα και τους υπόλοιπους κατοίκους της πόλης να μπουν στο χορό! Στόχος είναι η απόλυτη εξάντληση των ‘αρρώστων’. Η αποτυχία του εγχειρήματος αυτού είναι πλήρης. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ‘μολύνονται’ από την επιδημία και χορεύουν ακατάπαυστα για ώρες, μέρες και εβδομάδες.
  Οι αρχές στρέφουν το βλέμμα προς τον ουρανό. Φοβούνται ότι πρόκειται για θεόσταλτη κατάρα, τιμωρία για τον αμαρτωλό βίο που διάγουν. Η αντίδραση είναι άμεση. Ο τζόγος απαγορεύεται δια ροπάλου, ενώ κλείνουν και όλοι οι οίκοι ανοχής. Ούτε τώρα καταφέρνουν να αντιμετωπίσουν την επιδημία χορού.
 
 Επόμενο μέτρο η απαγόρευση της μουσικής και του χορού σε όλη την πόλη. Όποιος παίζει μουσική ή χορεύει, θα τιμωρείται με χρηματικό πρόστιμο ίσο με 30 σελίνια. Μόνη εξαίρεση οι γάμοι, όπου, όμως, κι εκεί, επιτρέπονται μόνο τα έγχορδα όργανα, όχι τα κρουστά. Δυστυχώς για τις αρχές, ούτε αυτό το μέτρο δεν είναι επαρκώς αποτρεπτικό και αποτελεσματικό. 

  Αποφασίζουν να μεταφέρουν πολλούς από τους χορευτές αυτούς σε ένα μικρό ιερό λατρείας του Αγίου Βίτου στη Saverne, περίπου 30 χλμ. από το Στρασβούργο. Εκεί είχε ήδη μεταφερθεί η Frau Troffea μετά από έξι μέρες συνεχούς χορού και είχε ‘γιατρευτεί’. Οι ιερείς φέρνουν τους ‘χορευτές’ κάτω από την εικόνα του αγίου, ενώ εκείνοι σπαρταρούν σαν ψάρια έξω από το νερό. Τους δίνουν να κρατήσουν από έναν σταυρό στο χέρι, ενώ τους φοράνε κόκκινα παπούτσια, τα οποία έχουν ραντίσει με αγιασμό. Η μυρωδιά του θυμιάματος είναι έντονη, ενώ οι εκκλησιαστικοί ύμνοι στη λατινική γλώσσα δημιουργούν ένα απόκοσμο σκηνικό. Κι όμως, οι ‘χορευτές’ αρχίζουν να συνέρχονται! Η είδηση φτάνει γρήγορα στο Στρασβούργο κι όλο και περισσότεροι καταφτάνουν στον Άγιο Βίτο. Σε λίγες μέρες, η επιδημία χορού έχει, επιτέλους, σταματήσει. 

 Τι είχε προκαλέσει, όμως, αυτήν την επιδημία χορού; Τέτοια φαινόμενα δεν ήταν άγνωστα στη μεσαιωνική Ευρώπη. Ήδη από τον 13 αιώνα καταγράφονται αντίστοιχες ‘επιδημίες χορού’ σε πόλεις όπως η Ερφούρτη (1247), το Άαχεν (1374), το Άουγκσμπουργκ (1381), το Schaffhausen (1428), ενώ μετά την περίπτωση του Στρασβούργου, θα εμφανιστούν παρόμοια φαινόμενα στη Βασιλεία (1536) και στις Βρυξέλλες (1564). 


  Το 1526 θα επισκεφτεί το Στρασβούργο ένας από τους γνωστότερους αλχημιστές εκείνης της εποχής, ο Ελβετός Theophrastus Philippus Aureolus Bombastus von Hohenheim, περισσότερο γνωστός με όνομα Παράκελσος (Paracelsus), το οποίο είχε επιλέξει ο ίδιος, πιστεύοντας ότι ήταν ανώτερος του Ρωμαίου γιατρού Κέλσου, ο οποίος είχε ζήσει επί εποχής Τιβέριου και Νέρωνα. Ο Παράκελσος θα υποστηρίξει ότι κύρια υπεύθυνη ήταν η Frau Troffea κι ότι όλη αυτή η ‘επιδημία’ δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μία μηχανορραφία της Frau Troffea αρχικά, και μετά των υπόλοιπων γυναικών, να δώσουν την εντύπωση ότι υποφέρουν από μία άγνωστης προέλευσης ‘ασθένεια’ κι έτσι, να γλιτώσουν να εκπληρώσουν τα συζυγικά και νοικοκυρικά τους καθήκοντα! 

  Πέρα από τις … αλχημείες του Παράκελσου, έχουν κατά καιρούς υποστηριχθεί διάφορες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν την αιτία αυτής της επιδημίας. Σύμφωνα με μία από αυτές, η επιδημία αυτή προκλήθηκε από έναν μύκητα, την ερυσίβη, που αναπτύσσεται στο σιτάρι, στη βρώμη και άλλα συναφή φυτά, και προκαλεί εργοτισμό, μια κατάσταση κατά την οποία ο ασθενής ταλαιπωρείται από συνεχείς σπασμούς, φλόγωση στα χέρια και στα πόδια (γι’ αυτό και λέγεται και ‘φωτιά του Αγίου Αντωνίου’), ακόμα και παραισθήσεις, ενώ σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται ακόμα και νέκρωση των άκρων. Όμως, στο βιβλίο του A time to dance, a time to die, ο ιστορικός John Waller απορρίπτει αυτή τη θεωρία υποστηρίζοντας ότι, σε περίπτωση εργοτισμού, μειώνεται η ροή του αίματος στα άκρα κι επομένως, είναι αδύνατον για όσους έχουν μολυνθεί από την ερυσίβη, να είναι σε θέση να χορεύουν ακατάπαυστα για μέρες. 

 

  Σύμφωνα με τον Waller, η επιδημία χορού στο Στρασβούργο δεν ήταν κάτι πρωτοφανές. Όπως ειπώθηκε και πιο πάνω, μέσα σε ένα διάστημα 300 ετών παρατηρούνται πάνω έξι περιπτώσεις επιδημίας χορού σε περιοχές σχετικά κοντά στο Στρασβούργο. Εκείνη την εποχή, όπως και καθόλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, οι συνθήκες διαβίωσης στην Ευρώπη είναι ιδιαιτέρως κακές. Μέσα σε ένα διάστημα μόλις 70 ετών, από το 1452 μέχρι και το 1511, όχι ένας, ούτε δύο, αλλά τέσσερις λιμοί θα αποδεκατίσουν τον πληθυσμό του Στρασβούργου. Το 1516, λόγω κακής σοδειάς, οι τιμές των βασικών αγαθών θα εκτιναχθούν στα ύψη. Το 1517 ένας πέμπτος λιμός θα πλήξει την πόλη. Το 1518 θα αυξηθούν τα κρούσματα ευλογιάς, λέπρας και σύφιλης. 

  Υπό το βάρος των συνεχών πληγμάτων, ο τοπικός πληθυσμός βρίσκεται σε μια κατάσταση έντονης συλλογικής οδύνης και υπό το βάρος προλήψεων και τυφλής θρησκοληψίας, θεωρεί ότι όλες αυτές οι συνεχείς κακουχίες αποτελούν θεόσταλτο σημάδι του Αγίου Βίτου. Κάθε 15η Ιουνίου, ημέρα εορτασμού του αγίου, οι πιστοί συνήθιζαν να χορεύουν προς τιμήν του αγίου, τον οποίο ακολουθούσε η φήμη ότι επουλώνει τις πληγές. Για τους κατοίκους του Στρασβούργου, ήταν ο άγιος που τους τιμωρούσε, αναγκάζοντάς τους να χορεύουν ακατάπαυστα. Ο Waller περιγράφει μια κατάσταση μαζικής υστερίας και αυθυποβολής, χωρίς να εντοπίζεται κάποια συγκεκριμένη μονήρης αιτία. 

  Σε κάθε περίπτωση, η ακριβής αιτία παραμένει άγνωστη. Κι αν μάς φαίνονται κάπως αλλόκοτα και ξένα προς την εποχή μας τέτοια φαινόμενα, είναι μάλλον γνωστή η ιστορία της επιδημίας γέλιου που ξέσπασε στην Τανζανία το 1963, όταν δύο μαθήτριες ξαφνικά άρχισαν να γελάνε χωρίς ιδιαίτερο λόγο, οι συμμαθήτριές τους άρχισαν κι εκείνες να γελούν μέχρις ότου τα δύο τρίτα των μαθητριών του σχολείου έφτασαν σε κατάσταση ανεξέλεγκτου γέλιου και κλάματος. Το σχολείο αναγκάστηκε να σταματήσει τη λειτουργία του. Οι ‘μολυσμένες’ μαθήτριες ‘μόλυναν’ και τις οικογένειές τους και μέσα σε λίγες μέρες ολόκληρα χωριά βρίσκονταν σε μια κατάσταση μαζικής υστερίας γέλιου, που κράτησε πάνω από μια εβδομάδα."


Πηγή: fb: History Esspreso (@historyespresso)