Το σύνδρομο της Στοκχόλμης

  Πόσο δυνατά μπορεί να είναι τα συναισθήματα ενός ανθρώπου για ένα συνάνθρωπο του, έστω και αν αυτός του έχει κάνει κακό? Είναι συμπτώματα μαζοχισμού, χαμηλής αυτοεκτίμησης, η ανάγκης για αγάπη και συμπόνια? Ποια λεπτή γραμμή είναι αυτή που ξεπερνιέται για να δημιουργηθεί το σύνδρομο της Στοκχόλμης? Αυτό το σύνδρομο (μια από τις πιο γνωστές πλέον ψυχολογικές παθήσεις) είναι μια ψυχολογική αντίδραση που εμφανίζεται σε άτομα που είναι σε ομηρία και τα οποία δείχνουν σημάδια συμπάθειας, πίστης ή ακόμα και εθελοντικής συμμετοχής στην ομηρία, ανεξαρτήτως του κινδύνου που μπορεί να εκτεθούν. Το σύνδρομο αυτό, συναντάται επίσης και σε περιπτώσεις ξυλοδαρμού γυναικών, βιασμό ή σε κακοποιημένα παιδιά.
  Το όνομα αυτό «γεννήθηκε» έπειτα από τη ληστεία μιας τράπεζας στη Στοκχόλμη της Σουηδίας, κατά την οποία οι δράστες, κράτησαν σε ομηρία το προσωπικό και τους πελάτες της τράπεζας από τις 23 έως και 28 Αυγούστου το 1973.
  Σε αυτή την περίπτωση, τα θύματα είχαν δεθεί συναισθηματικά με τους δράστες σε σημείο να αρνηθούν να καταθέσουν εναντίον τους, όταν έληξε η ομηρία μετά από 6 ημέρες. Αργότερα, όταν οι δράστες δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε φυλάκιση, ένας από αυτούς, παντρεύτηκε μια γυναίκα που είχε σαν όμηρο.
  Παρακάτω θα διαβάσετε την Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγο-Ψυχοθεραπεύτρια, η οποία δίνει απαντήσεις για τον σύνδρομο της Στοκχόλμης, μέσα από ένα άρθρο της

Τι είναι το «Σύνδρομο της Στοκχόλμης;
 «Καταρχήν θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι πρόκειται για μια ψυχολογική διαταραχή, με την έννοια ότι πρόκειται για μια φυσιολογική αντίδραση σε μία αφύσικη κατάσταση. Πρόκειται για μια ψυχολογική αντίδραση που παρατηρείται μερικές φορές σε ομήρους, όταν οι όμηροι αναπτύσσουν συναισθηματικούς δεσμούς και δείχνουν αφοσίωση στους θύτες τους, παρά τον κίνδυνο στον οποίο είναι εκτεθειμένοι οι όμηροi».
 «Το σύνδρομο αυτό εμφανίζεται και σε άλλες ομάδες ανθρώπων, όταν υπάρχει σχέση θύτη-θύματος, εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου, όπως:

    * Κακοποίηση γυναικών
    * Κακοποίηση παιδιών
    * Θύματα αιμομιξίας
    * Φυλακισμένοι πολέμου
    * Μέλη σεκτών
    * Σχέσεις που βασίζονται στην άσκηση εξουσίας και το φόβο.


 «Aτομα που βρίσκονται σε μια σχέση εξουσίας και φόβου συχνά δημιουργούν συναισθηματικούς δεσμούς με το άτομο που τα κακοποιεί (συναισθηματικά, σωματική, ή πνευματικά). Στο γραφείο του ψυχολόγου μερικά από τα άτομα που επιδεικνύουν έντονη έκπληξη αλλά και σοκ είναι αυτά που είχαν εμπλακεί σε εξουσιαστικές σχέσεις.

  Όταν τελειώνει η σχέση, συχνά σχολιάζουν: «ξέρω πόσο με πλήγωσε αυτός ο άνθρωπος, αλλά ακόμα τον αγαπάω», «δεν ξέρω γιατί, παρόλα όσα μου έκανε, μου λείπει», «ξέρω ότι ακούγεται τρελό, αλλά την θέλω ξανά στη ζωή μου". Πρόσφατα, κάποιο άτομo εξομολογήθηκε ότι «με το ζόρι κατάφερα να ξεφύγω από αυτή τη σχέση που μου δηλητηρίασε τα καλύτερά μου χρόνια με το ξύλο και τις βρισιές που ανέχτηκα από αυτόν τον άνδρα. Έμαθα ότι βγαίνει με μια άλλη κοπέλα και της κάνει ακριβώς τα ίδια. Ξέρω ότι ακούγεται εντελώς παλαβό, αλλά ομολογώ ότι ζηλεύω».

  «Οι συγγενείς και οι φίλοι των ανθρώπων οι οποίοι καταφέρνουν να βγουν από τέτοιες άσχημες σχέσεις αισθάνονται ακόμα μεγαλύτερη έκπληξη και σοκ όταν ακούν τέτοιου είδους σχόλια από τους δικούς τους ανθρώπους που έχουν γίνει το θύμα κάποιου άλλου. Τέτοιες καταστάσεις δύσκολα βγάζουν νόημα και σαφώς δε στέκουν κοινωνικά. Ωστόσο, έχουν ψυχολογικό νόημα».


Συμπτώματα του «Συνδρόμου της Στοκχόλμης

    * Θετικά συναισθήματα από το θύμα προς το άτομο που το κακοποιεί ή το ελέγχει
    * Αρνητικά συναισθήματα από το θύμα προς την οικογένειά του, τους φίλους ή τις αρχές που προσπαθούν να το «σώσουν»
    * Υποστήριξη για τους λόγους που οδηγούν το θύτη στη συγκεκριμένη συμπεριφορά
    * Θετικά συναισθήματα του θύτη προς το θύμα
    * Υποστηρικτική συμπεριφορά του θύματος προς τον θύτη, τον βοηθάει και τον στηρίζει
    * Ανικανότητα του θύματος να φερθεί με τρόπο που να διαλύσει το δεσμό του με τον θύτη του.

Γιατί το θύμα αγαπά το βασανιστή του;

  «Το συναισθηματικό δέσιμο με τον θύτη αποτελεί στην ουσία μια στρατηγική επιβίωσης για τον άνθρωπο που έγινε θύμα κακοποίησης και φόβου. Το «Σύνδρομο της Στοκχόλμης» αποτελεί κοινή γνώση και συχνά χρησιμοποιείται από την Αστυνομία ως τακτική που αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης των ομήρων. Η αντίδραση του ψυχολογικού δεσμού με τον θύτη μπορεί να εντοπιστεί και σε ερωτικές ή οικογενειακές σχέσεις, όπου ένα μέλος είναι το θύμα και το άλλο θύτης, ο οποίος με κάποιον τρόπο κακοποιεί το θύμα».

 «Από ψυχολογική άποψη, το άτομο που γίνεται θύμα και αναπτύσσει συναισθηματικό δέσιμο με τον θύτη του φέρεται, κατά κάποιον τρόπο, κι εντελώς ασυνείδητα, με τον τρόπο που θα λειτουργούσε κι ένα βρέφος, προκειμένου να επιβιώσει. Το βρέφος συνδέεται, δημιουργεί συναισθηματικό δεσμό με έναν ενήλικα προκειμένου να μεγιστοποιήσει τις πιθανότητές του να το φροντίσει αυτός ο ενήλικας κι έτσι να επιβιώσει. Βάσει ενός ανάλογου μηχανισμού, το θύμα αναπτύσσει έναν συναισθηματικό δεσμό ή ψυχολογικό δέσιμο με τον θύτη του, γιατί αυτός είναι ένας τρόπος να αυξήσει τις πιθανότητές του να επιβιώσει».
Πότε δημιουργείται το «Σύνδρομο της Στοκχόλμης;

 «Η ψυχολογική αυτή αντίδραση του συναισθηματικού δεσίματος δε δημιουργείται σε κάθε περίπτωση ομηρίας ή σχέσης κακοποίησης. Φαίνεται ότι υπάρχουν τέσσερις καταστάσεις που καθορίζουν την εμφάνιση του συνδρόμου σε καταστάσεις ομηρίας ή μέσα σε σχέσεις:

    * Η αίσθηση του θύματος ότι υπάρχει απειλή στην φυσιολογική ή ψυχολογική επιβίωση του ατόμου και η πεποίθηση ότι ο θύτης θα εκτελέσει την απειλή του
    * Η αίσθηση του θύματος ότι υπάρχει μια έστω και μικρή καλοσύνη από τον θύτη προς το θύμα
    * Απομόνωση του θύματος από τη γνώμη άλλων ατόμων εκτός από του θύτη
    * Η αίσθηση του θύματος ότι δεν υπάρχει δυνατότητα να ξεφύγει από αυτή την κατάσταση».